Trong bối cảnh các vấn đề về chuỗi cung ứng và chi phí vận chuyển tăng cao, thương mại toàn cầu tiếp tục tăng trưởng vào năm ngoái, ước tính đạt 28 nghìn tỷ đô la vào năm 2021 – tăng 23% so với năm trước.
Những quốc gia nào là nút trung tâm của mạng lưới thương mại toàn cầu? Trong khi Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất thế giới, điều này không phải lúc nào cũng đúng.
Loạt đồ họa này của Anders Sundell phác thảo lịch sử của các trung tâm thương mại lớn nhất thế giới, cho thấy cảnh quan đã phát triển như thế nào kể từ năm 1960. Sử dụng netgraph, mỗi hình ảnh kết nối các quốc gia với đối tác thương mại chính của họ, sử dụng dữ liệu bao gồm cả nhập khẩu và xuất khẩu.
1960: Thời kỳ thống trị thương mại của Hoa Kỳ
Thương mại quốc tế đã tồn tại trong nhiều thiên niên kỷ, và trước đó đã được thực hiện thông qua các tuyến đường thương mại nổi tiếng như Con đường Tơ lụa, con đường vận chuyển hàng hóa xa xỉ từ Trung Quốc đến châu Âu kể từ thế kỷ đầu tiên trước Công nguyên.
Tuy nhiên, câu chuyện của chúng tôi bắt đầu từ những năm 1960 – ngay trước khi “quá trình containerization” lan rộng từ Hoa Kỳ trên khắp thế giới, biến đổi thương mại toàn cầu mãi mãi.
Vào những năm 1960, Hoa Kỳ đang trải qua thời kỳ bùng nổ kinh tế sau chiến tranh. Chi tiêu của người tiêu dùng đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và tầng lớp trung lưu gia tăng dẫn đến nhu cầu đối với các mặt hàng xa xỉ như TV và ô tô tăng lên. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng này, các nhà máy của Hoa Kỳ vốn rất cần thiết cho nỗ lực chiến tranh đã nhanh chóng đến và sản xuất trong nước bắt đầu phát triển mạnh.
Đồng thời, luật khuyến khích thương mại quốc tế đã được Quốc hội thông qua. Năm 1962, Tổng thống John F. Kennedy đã ký Đạo luật Mở rộng Thương mại thành luật, cho phép chính phủ Mỹ đàm phán về việc cắt giảm thuế quan lớn với các nước khác. Điều này cuối cùng đã dẫn đến Vòng đàm phán Kennedy hai năm sau đó, là một loạt các cuộc đàm phán thương mại dẫn đến việc giảm thuế quan và giảm các rào cản đối với xuất khẩu đối với các nước đang phát triển.
Bên kia đại dương, châu Âu đã trải qua một loạt thay đổi của riêng mình trong những năm 1960. Trong khi Anh là nước đóng vai trò quan trọng nhất trong thương mại ở châu Âu vào thời điểm đó, nước này cũng đang phải vật lộn để phục hồi sau gánh nặng tài chính của 2 cuộc chiến tranh thế giới.
Đồng thời, các quốc gia châu Âu cũng liên kết với nhau trong nỗ lực cân bằng quyền lực và xóa bỏ quyền bá chủ ở châu Âu. Năm 1960, Hiệp hội Thương mại Tự do Châu Âu (EFTA) được thành lập, tạo ra các hiệp định thương mại tự do giữa Áo, Đan Mạch, Na Uy, Bồ Đào Nha, Thụy Điển, Thụy Sĩ và Vương quốc Anh.
1990: Sự nổi lên của Trung Quốc
Đến năm 1990, bối cảnh thương mại quốc tế trên thế giới đang trên đà thay đổi mạnh mẽ.
Ngay từ đầu, vị thế thống trị thương mại toàn cầu của Anh đã giảm sút hơn nữa, và một nước Đức mới thống nhất đã bước lên để giải quyết tình trạng chùng xuống. Ngành công nghiệp ô tô của Đức bắt đầu mở rộng nhanh chóng vào khoảng thời gian này. Năm 1990, Đức xuất khẩu 2,6 triệu ô tô trên toàn thế giới, ít hơn Nhật Bản xuất khẩu trong năm đó, nhưng vẫn đủ để đưa Đức trở thành một trong những trung tâm thương mại quan trọng nhất vào thời điểm đó.
Năm 1990 cũng là khoảng thời gian mà Trung Quốc bắt đầu nổi lên như một nhà lãnh đạo toàn cầu. Nền kinh tế của đất nước đã tăng trưởng tốt trong thập kỷ trước, nhờ một loạt các cải cách do nhà lãnh đạo lúc bấy giờ là Đặng Tiểu Bình thực hiện nhằm khuyến khích đầu tư nước ngoài và thúc đẩy thương mại quốc tế.
Trọng tâm mới này đối với tăng trưởng kinh tế ở Trung Quốc đã thúc đẩy sự mở rộng nhanh chóng của các khu thương mại tự do ở nước này, nơi cấp cho một số khu vực quyền tự do đặc biệt về xuất nhập khẩu hàng hóa.
Trong suốt những năm 1990, kinh tế Trung Quốc tiếp tục thịnh vượng và vai trò của nước này trong thương mại quốc tế ngày càng trở nên đáng kể. Cuối cùng, vào cuối thập kỷ này, Trung Quốc đã trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới, mang lại cho nước này cơ hội vô song để khẳng định mình hơn nữa với tư cách là một đối tác thương mại lớn trên toàn cầu.
2020: Trật tự thế giới mới
Đến năm 2020, Trung Quốc đã vượt Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn nhất thế giới. Nhưng khi ảnh hưởng của đất nước ngày càng lớn, căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc cũng tăng theo.
Vào năm 2018, chính quyền Trump đã đặt ra mức thuế đối với hơn 360 tỷ USD hàng hóa, trong một nỗ lực khuyến khích người Mỹ mua các sản phẩm nội địa. Đáp lại, Trung Quốc đặt ra các mức thuế của riêng mình đối với hơn 110 tỷ USD hàng hóa của Mỹ.
Ngoài trật tự kinh tế thế giới đã hình thanh, nhiều trật tự về thuyết âm mưu vẫn lan truyền mạnh mẽ: Thuyết âm mưu Trật Tự Thế Giới Mới.
Xung đột vẫn đang tiếp diễn và cho đến nay, vẫn chưa có người chiến thắng rõ ràng. Các hàng rào thuế quan và thương mại đã gây tổn hại cho cả hai quốc gia, và với sự xáo trộn thương mại song phương, nhiều người còn lại đang tự hỏi liệu đỉnh cao của toàn cầu hóa có ở phía sau chúng ta hay không.
Nguồn bài viết và dữ liệu: Visual Capitalist.